AMI OHUN ONISILEBU MEJI

Table of Contents

Subject : Yoruba

 

Class : Jss 2

 

Term : Third  Term

 

Week : Week 7

 

Topic :

 

EDE    Leta aigbefe (1) ohun ti leta aigbefe je (2) awon ilana ti a le gba ko le

ta aigbefe-adireesi, deeti,adireesi agbaleta,ikini ibere,koko leta, ipari.

ASA    Awon ohun mimo ninu esin ibile- igba funfun,ileke funfun, awo funfun

Ogiri  funfun abbl.

 

 

OSE KEJE

 

EDE

AMI OHUN ONISILEBU MEJI

(fi ara bale daadaa pe awon oro wonyi pelu ami ori won)

AMI OKE                                 AMI ISALE                             AMI AARIN

sibi                                                  iji                                              ife

Kunle                                               igba                                          omo

Wale                                                ego                                            ire

 

Batani  kin-in-ni  re mi

(fi ara bale daadaa pe awon oro wonyi pelu ami ori won)

awo                             ile                                ise                               ipon

ile                                itun                             aja                               apa

aje                               ede                              egbe                            ere

ewe                             ibi                               imi                              odo

ogbo                           oro                              oso                              ose

 

Batani    keji  re do

(fi ara bale daadaa pe awon oro wonyi pelu ami ori won)

aba                              ajo                   ida                   imo

aje                               ila                    ola                   ife

ere                               iko                  ibe                   amo

are                               ile                    iwi                   ige

Batani keta  do mi

(fi ara bale daadaa pe awon oro wonyi pelu ami ori won)

egbe                ore                  opa                  ota

ila                    otun                aba                  ada

ilu                   agba                Aja                  ala

ana                  apa                  ara                   amo

Batani kerin do  do

(fi ara bale daadaa pe awon oro wonyi pelu ami ori won)

ebe                              ese                                          eje                                           efe

ele                               ala                                           aja                                           apa

ija                                ila                                            ifa                                           ika

 

Batani karun-un do re

(fi ara bale daadaa pe awon oro wonyi pelu ami ori won)

ida                               Dada                                       aga                                          obo

ajo                               ole                                           obe                                          oje

ope                              owe.

ÌWÉ ÀKÀTILÉWÁ

Oybamji Musstapha (2013) EKO EDE YORUBA TITUN J.S.S.1 University Press Plc. Oju iwe 91-99.

 

IGBELEWON

  1. Fi ami si awon oro wonyi lori: ile, ile, ile, aso, aso, ise, ise.

Ko ohun elo inu ile mewaa sile ki o si fi ami si won lori.

 

ASA

ÀWON EYA YORÙBÁ ÀTI IBI TÍ WÓN TÈDÓ SI

A gbo pe Okanbi ni apele re n je Ide-ko-se-e-ro-aake ni omo kan soso ti o bi. Okunrin ni sugbon meje ni awon omo Okanbi. Obinrin meji ni Okanbi koko bi awon marun-un yooku si je okunrin. Owu ni omo re akoko. Oun ni o se awon Owu do. Omo re keji ti o je obinrin ni Alaketu, oun ni o sit e awon Ketu do. Awon woni won n gbe n iha ariwa ile Olominira Binni.

Omo re keta ti o si je okunrin ni o tea won Edo sile. awon wonyi ni o n gbe ipinle Edo lonii. Omo kerin karun-un ati ekefa ti won je okunrin ni Orangun, Onisabe, ati Olupopo. Eyi ti o si abikeyin ni Odede ti apele re n je Oranmiyan. Oun ni a gbo pe o tea won Yoruba Oyo sile. akoni Odede. Ise ode ati jagunjagun ni o n se.

Lojo kan ni o pe awon egbon re pe ki ki awon lo gba esan iku to pa baba won (Lamurudu) ati ile esin ti le baba won niluu Meka. Awon egbon re ko lo sugbon nitori pe o je akoni, o lo.

Sugbon o ba isoro pade loju ona. Ko le de Meka itiju yii ko je ki o pada de Ile-Ife. Dipo bee o tedo si ilu ibomiran. Ilu yii in a mo si Oyo. Oyo ni o si n gbe ja awon ilu miiran logun ti o si n gba won mora. Nipa bayi o di wi pe ilu Oyo bere si nip o si.

Itan miiran ti a tun bo lati enu Alufa Johnson so pe nigba ti Okanbi ku, awon omo re ti won je okunrin ati obinrin pin ohun ini re sebi eniyan ba dagba omo eni ni i jogun eni.

Oba Ibini jogun owo

Orangun jogun aya.

Onisabee jogun eran-osin

Onipopo jogun ileke

Olowu jogun aso/ewu

Alaketu jogun ade

Aburo won patapata ko si nile won ti pin gbogbo ogun tan ki o de. O sise ode lo. Oba Bini lo tedo si ipinle Edo. Orangun, Onisabe, Olupopo, Alaketu lo tedo si ibi ti awon omo won wa lonii.

Bi o ti le je pe omo iya ni gbogbo omo kaaaro-oo-jiire, sibe won pin si orisiirisii eya ti ede won si yato diedie si ara won. Orisii ede ti won n so naa ni eka-ede. Sugbon sa, gbogbo omo Yoruba ni o ni ede ajumolo kan ti a le pe ni ojulowo Yoruba ede ajumolo. Ede eya Yoruba Oyo ni o sunmo ojulowo Yoruba naa bi o ti le je wi pe ohun naa ni aleebu tire gege bi eka-ede. Ojulowo Yoruba naa tabi Yoruba ajumolo yii ni a fi n ko omo ni ile eko. ohun ni a fi n ko orisiirisii iwe lati ori leta si ara eni titi de ori iwe ti a n ka.

Ipinle meje ni o je ipinle Yoruba ni orile-ede Naijiria, ni abe awon ipinle yii ni a ri awon eya Yoruba miiran pelu eka ede ti o  yato si ara won. Apeere awon ipinle naa ni: Ipinle Oyo, Eko, Ogun, Osun, Ondo, Ekiti ati Kwara. Ni abe ipinle Ogun ni a ti le ri: Egba, Egbado/Yewa, awori. Ni abe Oyo a ri eya ………..

ÈYÀ YORÙBÁ                     ÌLÚ ABÉ WON

Oyo                                        Òyó, Ògbómosó, Ibadan ….

Egbado/Yewa                        Ilaro, Ado odo, Imeko, Igbogila

Egba                                       Abeokuta, Gbagura, Owu, Oke ona

Ijebu                                       ìjèbú-ode, ìjèbú igbo, àgo ìwoyè,

sàgamu, ìperu, epe

Ilesa                                         ìjèbú ijèsà, ibokun, èsà okè, ipetu ijèsà

 

IGBELEWON:

  • Ko ilu Yoruba mewaa otooto.
  • Fi eka ede wonyi tun awon ede Yoruba ajumolo yii: (Ibarapa, Ekiti, Ijebu): ori, imu, enu, eko ati isu.

 

IWE AKATILEWA

Oyembamji Mustapha (2009) Eko Ede Yoruba Titun (J.s.s 1) University Press Plc. Oju iwe 53-62.

 

LITIRESO

 

KIKA IWE TI IJOBA YAN

 

 

APAPO IGBELEWON

  1. Se alaye lekun rere lori ami ohun ede Yoruba pelu apeere mejimeji fun okookan.
  2. Ko eya Yoruba mejo sile.

 

IGBELEWON

  1. Ko asa yoruba mewaa sile.
  2. Salaye eyo kan ninu asa yoruba ti o ko sile.

 

IWE AKATILEWA

Oyebamji Mustapha (2009) Eko Ede Yorba Titun (J.S.S.1) oju iwe 12-13 University Press Plc.

 

ISE ASETILEWA

  1. Leta …….ni leta iwase. (a) ore (b) gbefe (d) alaigbefe.
  2. Ibi ti adiresi eni ti a n ko leta si maa n wa ni….. (a) isale leta patapata ni apa osi (b) oke leta ni apa otun (d) oke leta ni apa osi
  3. Adiresi eni ti n ko leta maa n wa ni ….. (a) isale leta  ni apa otun (b) oke leta ni apa osi (d) oke leta ni apa otun.
  4. ______ni ohun mimo akoko ninu esin abalaye. (a) ojubo (b) ile aworo (d) omi orisa (e) eni to n pon omi.
  5. Awon ti o maa n pe ‘ori’ ni eri ni. (a) Eko (b) Ondo (d) Ibarapa (e) Ikeja.
  6. Awon ti won maa n pe ‘isu’ ni ‘usu’ ni (a) Eko (b) Ondo (d) Ibarapa (e) Ijesa.

 

APA KEJI

  1. Ko adireesi ile re ati adireesi ijoba ibile re sile.
  2. Salaye lori eka ede ati ede ajumolo pelu apeere.