Kiko Yoruba ni ilana Akoto Ode-Oni

OSE KEWAA

EKA ISE: EDE

AKOLE ISE: Kiko Yoruba ni ilana Akoto Ode-Oni

Iyato ti o de ba iro konsonati ninu akoto ode-oni

Sipele Atijo                                Sipele Ode Oni

Iddo                                    Ido

Otta                                    Ota

Jebba                                    Jeba

Offa                                    Ofa

Ebute-Metta                                Ebute-Meta

Ottun                                    Otun

Shagamu                                Sagamu

Oshogbo                                Osogbo

Shaki                                    Saki

Shango                                    Sango

Ilesha                                    Ilesa

Alaye:  Konsonanti kii supo ninu ede Yoruba bee ni a o fi “s” ropo “sh” nitori ko si “shi” ninu alifaabeti ede Yoruba.

Yi                                        yii

Bayi                                        Bayii

Marun                                        Marun-un

Akuse                                        Akusee

Alaye: A o fa awon faweli ti o gbeyin gun gege bi a ti pe won

    Ogun                Oogun

    Orin                Oorin

    Egun                Eegun

Alaye: Afagun faweli

    Bakana            Bakan naa

    Fihan            fi han

    Nitoripe        Nitori pe

    Gbagbo            gba gbo

    Leyinna            Leyin naa

    Nigbati            Nigba ti

Alaye:  A gbodo pin oro si bi a se pee.

EKA ISE:  ASA

AKOLE ISE:  Orisirisi oruko ile Yoruba. (Igbagbo Yoruba nipa Abiku)

Abiku ni awon omo ti won man wa, ti won si tun maa n lo. Eyi ni awon omo ti abi ti won ku, ti iya ti obi won tele  tun pada bi won ti won a si tun ku.

Yoruba gba gba pe elere omo ni won ati pe won maa n rin kiri ni awon orita meta, bebe omi, eyin aatan, Ona Oko tabi ninu oorun losan gangan.

Idi ni yi ti won fi maa n so fun awon alaboyun ki won mase rin ni osan gangan, ni asale tabi ni oru oganjo.

Yoruba tun gba gbo pe alailaanu ati odaju omo ni awon abiku.  Yoruba bo won ni “Abiku so oloogun deke”. Won ko beru oloogun rara.

Ona ti Yoruba n gba din abiku ku laye atijo.

1. Won a fa iru omo bee le owo babalawo ti o ba gboju daradara lati le se abojuto tabi se aajo ti ko fi ni pada
2. Siso won ni oruko ebe tabi aponle ki won le gbaye. Apeere, Durosinmi, Malomo, Banjoko abbl.
3. Siso awon abiku ni oruko lasan, Oruko abuku lati fi saata won ki oju le ti won ki won si le gbe ile aye. Apeere iru oruko bee ni, Aja, Akisatan, Omitanloju, Kilanko, abbl.
4. Ni gba miiran awon obi omo abiku yin le mu ika owo ati ese ki won ge, ki won si dana sun –un patapata ki won to gbe omo naa sin. Eyi tunmo sipe abiku naa ko le gbe ara abo pada wa  aye lati wa daamu awon obi re mo, bi o ba si pada wa, oju yoo ti, lati gbe ara abo pada lo sinu egbe re.
5. Pupo obi tun maan dana sun omo abiku leyin ti won ba ti ku tan.

Ona ti a le gba segun Abiku lode oni

Lode Oni, awon kan ti le gba gbo pe ko si ohun ti o n je abiku rara. Igbagbo won ni pe aini imo ijinle ti o kun lo mu ki awon omo maa ku ni kekere.

A le segun bibi abiku lode oni nipa:

1. Sise ayewo eje: Iwadii ijinle fi ye wa pe bi oko ati aya ba ni eje ti o da eyin ko ara ara won eyi lefa abiku omo nipa ki omo maa se aisan nigba gbogbo.
2. Siso eto imototo lati fi dena awon aarun tabi aisan ti n maa pa awon omo ni kekere.

                 Gbigba abere ajesara lati le dena awon aarun tabi aisan to le fa ki omo kun ni rewerewe.   

Igbelewon :

• Ko sipeli atijo mewaa ki o si ko akoto re
• Salaye omo abiku ni ile Yoruba
• Ko ona ti Yoruba n gba dekun abiku laye atijo
• Salaye awon ona ti Yoruba n gba segun abiku lod-oni

Ise asetilewa: N je loooto ni abiku wa? Tu keke oro.