ASA IGBEYAWO
Subject : Yoruba
Class : Jss 2
Term : Third Term
Week : Week 9
Previous Topics :
2 EDE Leta gbefe. Ohun ti leta gbefe je, awon ona ti a le gba ko leta gbefe
ASA Igbagbo awon Yoruba nipa Olodumare.
LIT Awon ewi ti a n fi oro inu won da won mo.
ASA Igbagbo ati ero Yoruba nipa orisa.
LIT Kika iwe apileko ti ijoba yan.
Topic :
EDE Atunyewo awon awe gbolohun ede Yoruba ( olori awe gbolohun ati
awe gbolohun afibo)
ASA Asa Isinku ni Ile Yoruba.
LIT Kika iwe apileko.
[the_ad id=”40090″]
ASA Bi awon akoni eda se di orisa akunlebo (Sango, Ogun abbl)
LIT Kika iwe apileko ewi ti ijoba yan
5 EDE Iseda oro oruko ( lilo afomo ibere ati afomo aarin.
LIT Kika iwe apileko ti ijoba yan.
6 EDE Iseda oro oruko (lilo ilana apetunpe).
ASA Igbagbo awon Yoruba nipa iye leyin iku. Bo se suyo ninu asa Yoruba-
Isomoloruko, isinku, akudaaya (abbl).
LIT Awon ewi ti a fi oro inu won da won mo-ofo. Awon igbese-maye, ape
7 EDE Leta aigbefe (1) ohun ti leta aigbefe je (2) awon ilana ti a le gba ko le
ta aigbefe-adireesi, deeti,adireesi agbaleta,ikini ibere,koko leta, ipari.
ASA Awon ohun mimo ninu esin ibile- igba funfun,ileke funfun, awo funfun
[the_ad id=”40090″]
OSE KESA-AN
EDE
APOLA APONLE
Oro aponle ni awon oro tabi akojopo oro to n sise aponle fun oro ise. Apeere oro aponle ni daradara, kiakia, foo. Orisiirisii oro aponle ti ani ninu ede Yoruba ni: apola aponle oniba, apola aponle alasiko, apola aponle onibi, apola aponle onidii, apola aponle alafiwe.
Apola Aponle Oniba: Apola aponle yii maa n toka si isesi, iba tabi bi a se n se nnkan ninu gbolohun. A le lo wuren ibeere *Bawo ni* fun irufe awon gbolohun wonnyi. Fun apeere:
Pupa foo
Tutu nini
Ga fiofio
Ara baba naa ya diedie
Igi agala naa ga fiofio.
[the_ad id=”40090″]
Apola Aponle Alasiko: Gege bi oruko re se ri ni. Awon wonyi ni i se pelu asiko (time). Wuren ibeere ti o wulo fun eleyi julo ni * igba wo ni*. Fun apeere:
Teni n bo ni ola
Efo ki I po ni eerun
Wa bi o ba di ale
N o wa ri o bi mo ba setan
Dolapo yoo lo si Oke Oya bi o ba gba olude olojo gbooro.
Apola Aponle Onibi: Iru apola aponle yii ni o n toka si ibi (place). Wuren ti a le lo fun eleyi ni *ibo, ibo ni*. Fun apeere:
Oloselu naa wa ni ewon (lewon)
Awon akekoo wa ni kilaasi
Kola wa ni Ibadan.
A bi Olu ni Eko
Apola Aponle Alafiwe: Apola aponle alafiwe ni a maa n lo lati fi nnkan kan we ekeji re ninu gbolohun, (bi/bii) ni o maa n se atoka won. Fun apeere.
O n se bi omugo
Biola n soro bi ologbon
Awon eniyan po repete bi i yanrin
Omo ile-iwe n gbese kemokemo bi i oga ologun.
Apola Aponle Onidii: Eyi ni o maa n toka si idi ti isele inu gbolohun da le lori. Eleyi ni o maa n toka si idi ti nnkan kan se sele ninu gbolohun. Tori/nitorii ni o maa bere aponle oro aponle lopolopo igba inu gbolohun.
A n fe iyawo nitori omo
E huwa nitori ola
Sade n lo si yunifasiti tori imo
Mo fe jeun tori ebi.
Apola Aponle Onikani: Apola oro aponle yii maa n gbe oye ‘ ki a ni ‘ jade ninu gbolohun ni.
Oga yoo sebe bi o ba ri owo gba
A o ba dupe bi baalu ba fo
Agbe yoo jo igbo naa raurau.
IGBELEWON
A Fi oro-aponle to ba ye di alafo inu gbolohun wonyi:
- Ile iya agba mo……….
- Aja naa feju…………..
- Igi agbon ga ………….ninu igbo.
- Aja fo………… mo olowo re.
- wu ……. . bi i buredi olomi.
B Fa si idi apola aponle nihin-in:
- A a bi ile bas u
- Ile Akede wa ni Ibadan.
- Olu fe e nitori ewa
- Mo gba a tayotayo
- lo kiakia.
IWE AKATILEWA
Eko ede ati asa Yoruba iwe keji (J S S2 ) oju iwe 128-132 lati owo egbe akomolede ati asa Yoruba.
[the_ad id=”40090″]
ASA
OWE
Owe ni awon oro ti itumo won jinle ninu asa. Won maa n jeyo ti a ba n so nipa asa Yoruba kan. Bi apeere:
ASA IGBEYAWO
Bi aya ba moju oko tan, alarina a yeba
Obe ti bale ile ki i je iyaale ile ki i se
Eni fun ni lobinrin pari ore.
ASA ISOMOLORUKO
Ile laawo ki a to somoloruko.
Agba ki I wa loja ki ori omo tuntun wo.
Oruko omo ni ijanu omo.
Ti oko ba mo oju aya tan alarina a yeba
IFOWOSOWOPO
Ajeji owo kan o gbe eru dori.
Owo omode ko to pepe, ti agbalagba kan ko wo keregbe.
Gba mi lojo, ki n gba o leerun.
IGBELEWON
- Pa owe meta ti a lo fun ifowosowopo.
- Pa owe meji ti a le ri nibi igbeyawo.
AKATILEWA
- New simplified Yoruba L1 iwe keta oju iwe 68-69 lati owo S.Y Adewoyin
[the_ad id=”40090″]
APAPO IGBELEWON
A Fi oro-aponle to ba ye di alafo inu gbolohun wonyi:
- Ile iya agba mo……….
- Aja naa feju…………..
- Igi agbon ga ………….ninu igbo.
- Aja fo………… mo olowo re.
- wu ……. . bi i buredi olomi.
B Fa si idi apola aponle nihin-in:
- A a bi ile bas u
- Ile Akede wa ni Ibadan.
- Olu fe e nitori ewa
- Mo gba a tayotayo
- lo kiakia.
- Pa owe ti o je mo as igbeyawo, ifowosowopo, igbeyawo ati isomoloruko.
IGBELEWON
- Ko ona mejo ti a gba ran ara wa lowo.
- Salaye meta ninu awon asa iranra-eni-lowo.
AKATILEWA
Adewoyin S.Y (2004) New simplified Yoruba L1 iwe keta (J S S 3) oju iwe 44-50 Copromutt (publishers) Nigeria Limited.
ISE ASETILEWA
- Toka si atoka apola aponle ninu awon wonyi. (a) a (b) mo lo (d) nitori.
- Ewo ni ki i se wuren ibeere apola aponle nihin-in? (a) ewo (b) nibo/ibo (d) bi i.
- Fa ila si idi apola aponle ninu gbolohun yii: Biola n soro bi ologbon (a) Biola (b) soro bi (d) bi ologbon.
- Owo omode ko pepe ……. ? (a) ki o gun oke (b) ti agbalagba ko wo keregbe (d) ki agba gbe e.
- ‘Eyin iyawo ko ni mo eni’ oro yii maa n suyo ninu asa (a) igbeyawo (b) isomoloruko (d) ifowosowopo.
APA KEJI
- Fa ila si idi apola aponle ninu awon wonyi:
- Ole naa ko le soro paa lagoo olopaa
- Ojo ro pupo gan-an lale ana
- Ara re ya daadaa nile iwosan nigba ti a de.
- Owo Jide tutu nini bi omi yinyin
- O fe olomoge naa kiakia nitori ewa
[the_ad id=”40090″]
8 EDE Ami Ohun Oro Onisilebu Meji.